YARGITAY İÇTİHADI BİRLEŞTİRME BÜYÜK GENEL KURULU KARARI

• YARGITAY BIRINCI BA$KANLIK KURULUNUN KARARI VE ipTimDI

BlRLE$TfRMENIN KONUSU

Yargitay Birinci Ba§kanlik Kurulunca 14.03.20 18 tarihinde “Yuri thine/yurt di5ina sefer yapan ter 5oforlerine her sefere 9iktiklarinda i)dcncn harcHah-seler ham iicreiin, asli ucretin lair parpasi olup olmafiigi, ek odeme olaral‹ deger1endiri1i|i dc2crlcndirilemcyecegi ›’e kiflein tazmiiiati liesabinda dikkate alinmasi gerekip gerekmedi%i konusunda Yargitay Hukuk Oencl Kurulu ile Yargitay 9., IO., 21., ve 22. Hukuk Daireleri kararlari arasinda gorii5 aykiriligi bulundugu stinucuna varildigindan; aykiriligin I9tihatlari Birle5tirme Buyuk Genel Kurulunca giderilmcsi gcrektigine” karar verilmi5tir.

Ne var ki. Yargitay I9tihatlari Birlettirme Buyiik Genel Kurulunda Yapilan gorii§ineler sirasinda i9lihadi birle5tirmeye konu uyu5mazligm teinelini her selerc 9iktiklarinda tir 5oforlerine odenen paranin harciralfyolluk mu yoksa iicret/prim Hiteli§indc mi oldugu, burada ›’arilacak sonuca gore kidein tazminati ve ptime esas kazancin hesabinda dikkatc alinip alinmayacagi noktasmda toplandibi, bu nedenle bclirlenen i9tihadi birle5tirme konusunun gergek ihtilali 9i›znicye yeterli tilmadi2i sonucuna varilarak, i9tihadi birle5tirme konusunuii “Yurt igioe/yurt di;sn a scfcr yapan tir

}oforlerine her selere 9iktiklarinda odenen paranin harcirah/yolluk veya ticret/print niteliginde olup olmadigi, kidem tazminali ve prime esas kazancin hesabinda dikkate alinip alininayacagi” §eklinde belirlenmesine oy birligi ile karar verilmi5tir.

• GORU§ AYKIRILIGININ GIDERfLMESf fSTEMfNE KONU KARARLAR

Yargitay Hukuk Genel Kurulunun 07.11.1998 tarihli ve 1998/9-622 E., 1998/681 K. ile Yargitay 9. Hukuk Dairesinin 11.03.2008 tarihli ve 2007/11859 E., 2008/4681 K., 24.06.2013 tarihli ve 2011/19728 E„ 2013/l fi424 K.: Yargitay 10. Hukuk Dairesinin 11.06.l99h tarihli ve 1996/2012 E., 1996.4307 K., 22.01.2001 tarihli ve 2000/9445 E., 20f1l/252 K., 17.04.20G3 larihli ve 2002/11557 E., 2003/3’907 k., 20.10.2003 tarihli ve 2003/6234 E., 20G3/9575 K.. 15.fl3.2004 tarihli ve 2003/8175 E., 2004/2480 K., 07.10.2005 tarihli ve 2005/10373 E., 2005/9427 K., 01.05.2006 larihli ve 2005/5101 E., 2006/4938 K., 18.09.2006 tarihli ve 2005/8334 E., 2006/8855 K.. 22.01.2007 tarihli ve

2005/13896 E., 2007/564 K., 19.02.2008 tarihli ve 2007/2fi l E., 2008/1874 K., 17.fl4.2009 tarihli ve

2009/3101 E., 2009/4768 K., 15.06.2009 tarihli ve 2008/3280 E., 2009/7326 K., 11.01.2010 tarihli ve

2008/8919 E., 2010.96 K., 21.03.2011 tarihli ›’e 2009/10623 E., 2011/3001 K., 09.05.21) 11 tarihli ve

2009/13293 E., 2011/5613 K., (J7.06.2012 tarihli ve 2012/7657 E., 1012/9951 K.. 02.04.2013 tarihli ve 2011/4592 E., 2013/fi596 K.,

13.03.2014 tarihli ve 2012/13597 E., 2014/4823 K., 19.03.2014 tarihli ve 2013/16C97 E., 2014/5330 K., 02.05.2014 tarihli ve 2013/748 E., 2014/8273 K., 06.11.2014 tarihli ve 2014/8720 E., 2014/17039 K.. 12.02.2015 larihli  vc 2014/3717 E., 2015/1769  K„ 26.10.2015  tarihli  ve 2015/4023  E.,

2015/11051 K.; Yargitay 21. Hukuk Dairesinin 07,12.2009 tarihli ve 2008/18706 E., 2009/15776 K., 26.03,2015 tarilili ve 2015/3348 E., 2015/6346 K.. 17.09.2015 tarihli ve 2014/l93C3 F., i0l5/16748 K.; Yargitay 22. Hukuk Dairesinin 15.04.2014 tarihli ve 2013/18453 E„ 2t1l4/8165 K., 21.05.2014 tarihli ve 2013/7568 E., 2014/13812 K. ill 26.03.2015 tarihli ve 2015.3348 E., 20l5’‘6346 K. sayih

• GORf b AYKIRILI€iININ GfDERILMrsI is rulNE KONU YARGITAY DAIRELERiNiN GORfI§LERlNfN OZETLERI
• Dokuzuncu HukuL Dairesinin Gdrii§ii:

9ali§rna sistemi ve fazla ga1i§malarin ispatiMn her uyusmaz1i§a ve delil âuruinuna gore degi tiginden her somut olayd gore farklilik gosterebilece i, yuit di§inda selere gikarilan i§piye sabit iicret di§inda sefer ba5ina prim veya harcirah adi altinda odenen iicretln, temel ucref ipinde kabul edildigi, bu konuda Yargilay 22. Hukuk Dairesinih de uygulamasinin bu 5ekilde oltlu§u, bu ncdenlerle iptihadi birle#tirmeye gerel‹ olmadigi ifade cdilmislir.

• Onuncu Hukuk Daircsinin Gñriitu:

Air §oforlerinin ay1il‹ kazantlarinin belirlenmcsinde, yolluk. sefer primi, harcirah adi allinda i§veren tarafinéan yapilan odemelerin aslinda yolluk mu yoksa iicret mi oldugu yahut ne kadarinin yolluk ne kadarinin ucret oldugu hrsusu, her dava dosyasinda ve somut olayin ozelli ine More de§erlendirilmesi gerekti , ba§tan volluk veya ucret olarak niteleme j apilainayacagindan iptihadi birle5tirmgye gidilmesine gerek olmadigi belirtilmi5tir.

• Onbirinci dukuk Dairesinin Gñriitii:

Iptihatlarin birlcstirilmcsi talebine konu olan hususta Daire iptihadinm bulunmadigi, Yargitay Hukuk Genel Kurulu tie Yargitay 9., I fl., 21. ve 22. IIukui‹ Dairelerinin gorñ5lcii dogrultusunda degerlendirme yapilinasi gerektigi bildirilnr tH.

• Yirmibirinti Hukuk Dairesinin tiiirii}ii:

Tir oforlerinin ;ali§ma sistemi se fazla pahtmalarinin ispatiniii her dosyada sunulan fielillere ve uyu5mazliga gore degi#ebi1digi, bu éiirumda degerlendirmede suiiulan delillerc ve soniut olaja gore farklilik gosterebildi%inden iptihatlarin birle5tirilmesine gerek olinadigi, bununla birlikte Dairecc harcirahin (yollugun) ucrelin asli unsuru olmadigi. i59inin gñrevi sirasinda ihtiya9larini (otel, ycinck vs.) kar§ilamak amacina dayali odeme oldugunun kahul edildigi gorii§ii belirtilini5tir.

5. 1’irmiikinci Hukuk Dairesinin Giiriisñ

Daire uygulamasinin ‘urt di}i1ida scfere pikan i59iye sabre ucret ditinda sefer ha}ina priin veya harcirdi adi altinda odenen ucretin, temel ticret i9inde kabul edildigi, Yarcitay 9. Hukuk Dairesinin de ayni 5ekilde uygulaina yapt@, hu nedenle i tihatlari birle5tirmeye gerct olmadi nin dii§tinuldugii ifade edilmi5tir.

6, Hukul‹ Genel Kurulunun Goriitii:

Yargitay Hukuk Genel Kurulunun ve Yargilay 9., 10.. 21. ve *2. Hukuk Dairelerinin

kararlarina deginildikten sonra, tir §oiorlerinin asli iicreti helirlenirkcn, •• *• riini-harcirñ adi altinda Odenen ucretin asli ucretin bir par9asi olup olmadiji, ek ñdeine olarak de§erlcnt1irilip

degerleiidirilcnicycceyi ve kidem tazminati hesabinda dikkate alinrRasinin gerekip geieLnedigi hiisuslarinda o1u§an igtiliat aykrriliji ncdcniyle iptihatlarin birle tirilmesine gerck bulundugu belirtilmi§tir.

II. ON SORUN

I9tihatlari Birle5tirrne Buyiik Genel Kuiulu, Yargitay Birhici batkanliginca belirlenen konuyu gorutmek iizere 04.10.2019 tarihinde loplanmi , raportor uye Battal Yiliriaz tarafindan hazirlanan rapor okunfiuttan sonra thin esasina ge9ilmeden Once. Yargitay Hukuk Genel iiurulu tie Yargitay 9., 10., 21. ve 22. Hukuk Dairelerinin kararlari arasinda i9lihat farkliliklaNnin bulunup huluninadiyi ve iptihatlarin bir1e§tirilmesine yer olup olmadigi on sorun olarak taili5ilmi5tir.

111. UEREK\E

Belirlenen on sorun ile ilgili olarak de}eer1eudirrnc yapilmadan once i9tihadi bir1e§tirme konusu tie ilgili olan ucret, prim, prime esas kazanp tie harcirali (yolluF) kavTainlari uzerinde kisaca durulup, akabinde i5 ve sosyal giivenlik liukukunda deliller ve ispat hususunda a9iklama yapildiktan sonra i9tihadi birle tirme kararlarinin ozelliklerine de§iriniekte yarar buluninaktadii’,

1, Ucret Kavrami

2709 sayili Turtiye Cumhuriyeti Anayasasi’nin “Ucrette adalet sajlanrnasi” ba§likli 55. maddesine gore iicret, emeyin kar}ili idir.

4857 sayili I5 Kanunu’nun (4857 sayili Kanun/l Kanunu/Kanun) *Ucret ve ucrttin odenmesi” bath P li 32. maddesinin birinci fikrasi uyarinca; *Ggnc1 anlamda uciet bir kimseye bir ii kar5iliginda i§veren veya iipuncit Mistier tarafindan saglanan ve para ile Odenen lutardir.”

6098 saylli Turk Borglar Kanunu’nun (1BE) 401. maddesi uyarinca da. i5veren, i§ iye siizlc}mede veya toplu i5 sozle§mesinde belirlenen; sñzle niede hiikiim bulunmayan liallerde ise, asgari iicretten az olmamak iizere emsal ucreti odemekle yiikuinliidiir.

Ucrct, asil (giplak, teniel) ucret ve gent} aiilamda (giydirilmi5) iicret olrnak uzere ikije aynlmaktadir,

Asil ticret; 4857 sayili I5 Kanunu’nun 32. maddesinin birinci likrasinda tanimlanan ucret olup, i§pi ilc i5vcren araslnda i5 sozle5mesi kurulurken kararlastirilan veya bir mogul ileri surulmeden isverenin i59iyi ice alirken bildirdigi iicrettir. Asil £icret, pi}ilak ya da ten el iicret olarak da adlandirilinaktadir.

I§ Kanunu’nun asil iicret olarak nitelcndirdi§i i5g ije Odenen temel (9iplak) ucret, para ile (nakden) odenen tutardir. Diger bir deyi5le. temel iicret ayni (e5ya) olarak kararla#tirilamaz ve odcncmez. Tunnel ucrele i59iye saglanan ikraniiye, pt’iin, sosyal yardiinlai’ ve diger utret ekleri gibi yan menfaaller dahil degildir (Siizck, S,: I Hukuku, 18. Baski, Istanbul 2019, s. 351).

4857 Sd}’ill Kanun ile bazi dururnlarda i5piye sadece teniel iitrete gore odeme yapilacagi ongorulmiiitiir. Anilan Kanun’un 50. maddesi ile 57. maddesinin ikinci fikrasina gore hafta tatili, ulusal bajram, gcncl tatillcr ilc yillik izin ucretlcrinin teinel ucret uzerindcn odenccegi belirtilmistir (Suzek, s, 351).

Gent anlamda (giy’dirilini;) ucret ise, asil ucret yaninda i 9iyc, ikrainiye, prim. koinisyon, kai payi gibi odemelerle, sosyal yar‹Jim niteliJinfleki yeniek. taut, giyiio. yakacak, konut ve bcnzeri parasol veya para tie ol;clcbilen Yararlarin cklcndigi ucrcttir.

48.31 saylli I Kanunu uyarinca bazi odemelerde genie nnlanida iicrct dikkatc alinmaktadii’. f)megin Kanun’un 17. maddesinin yedinci fikrasina gore, ihbar ve kotu niyet Hzminatlariiun hesabinda 32. maddenin hirinci fikrasmda yazilan ucrctc ck t›larak it;iyc saglanniij para scya para ilc olpulmesi miimkiin soz1e§me ve Kanundan Logan menfaatler be goz oniinde fiitulur. fienzer durum kidem tazminatinin hesabinda tla gorulmektedir. Zira 4857 sayili I5 Kanunii’nun 120. mafldesi ile halen uygulanniakta olan mulga 1475 sayili I§ Kanunu’nun 14. maddesinin onbirinci fikrasina giire. asil ucrete ilaveten i59iye sa%laiuni5 olan para ve para ile olpulniesi miimkun akdi ve kanundan dogan menfaatlgr de tazminat hesabinda dikkate alinir. Di}cer Landau ii kazalari ve meslek hastaliklari nedeniyle a9ilan tazminat davalarinda da hesaplamalar biydirilinij ucrct esas alinarak yapilmaktadir.

L cietin eklerinden biri olan prim, i§9inin nitelik ve nicelik d§11lndan ba§arih bir §ekildc yapini§ oldugu thin kartili i olarak odullendirilinesi amaciyla odenen ek bir ucrettir. Priinler 1}giyi daha iyi, ba5arili ve verinili pali5maya ozendirme amacina yoneliktii‘.

Primler ioplu is sozle5mesinde veya i5 sozle5mesinée yer alabilecegi gibi, lierhangi bir sozle5meje day‹inmaksizin i§verence tek tarafli olarak da saglanabilir (Siizck, s. 354). Ancak bu son durumda prirn uygulamasinin it ko5ulu haline gelmesi gerekmektedir. Diger bir deyi§le, tell tarafli prim uygulamasinin surekli e duzenli bir bipimdc i›denn4csi durumuncla gentle anlamda (giydirilmis) iicret ipinde degerlendirilebileceklir. Bununla birlikte i59inin saflcce prim iizerinden 9ali5masi da iniimkiin olup, bu durumda i}pinin alacagi iicretin asgari iici’etin altina dii§meiuesi gerekir.

• Hartirah/Yolluk Kavrami

6245 sayili Harcirah kanunu’nun (Kanun) 1 . maddesinde, umumi muvazeneye dahil dairelerle mfilhak ve hususi biit9eli idareler (koy biit9eleri harry) ve bunlara bagli sabre ve lTliitedavil sermaycli mucssesglei, hususi kanunlarla kurulmu5 banka ve te5ekkuller (Denizcilil‹ Bankasi Turk Anonim Ortakligi, Turkiye Vakiflar Bankasi ’1 iirk Anonim Orlakligi ve l“urk Hava ollan Anonim Ortakligi harry) ve bu kuruni tie kurulutlaidaki Zaire, idare, banka. tt5ekkiil ve iniiesscselerin scniiaycsinin yarisindan fazlasina sahip bulunduklari te§el‹ku1 ve nuiesseseler tarafindan odcnecek harcirahin bu kanun huktimlerine gñre belirlenecegi belirtilrni5tir.

kanun’un 3. maddesindc tee harcirah, bu Kanuna gore iidenrnesi gereken yol masrati, giindelik, aile masrafi ve her de 5timie masrafindan birini, birka9ini veya tamamini kapsadigi belirtilflikten sonra akabinfle memur ve liizmctli tanimlari yapilmiitir. Anilan Kanun’a gon hizmctli kavraminin, personel kanunlaruia gore yardimci liizmetler sinifina dahil personeli, kurumlarda yalniz ñdenek rnukabili ah§anlarla kurumlarda ;a1i}lirilan tarnn i’e orman i§9i1erini se ii kanunlarina gore i59i sayilan kimseleri kapsadigi belirtilmi5tir.

Yine Kanun’un 5. maddesinc gon dc liarcirahm, ol gidcri. ycviriyc. ailc gideri ve yer degi5tirme giderini i9erdigi, ilgilinin bu Kanun liiikumleriiie gore bunlardan birine, birka9ina veya tamamina hak kazanabileceji de ifade edilmi5tir.

• Prime Esas Kazan9 Kavrami

5510 sayili Sosyal Sigortalar Ve (icncl Sajlik Sigortasi Kanunu’nun 80. maddest uyarinca, i§ sozle5inesine tabi olarak gali5an sigoñalinin prim kesintisine tabi l‹azan9lari ile prim kesintisinden kismeh muaf olan kazan9Jar ve higbrr surette prim kesintisine tabi olmayan kazan;lar belirtilmi§tir. Buna gore sigortalilarla i5verenlerin bir ay thin odeyecekleti priinlerin hesabinfla esas alinacak kazan;lar; sigortalinin o a ‘ ipindc hak ettigi iicrctlcr ill prim, ikramije ve bu niteliktelu her 9e§it istihkaktan o ay i9inde yapilan odemclcr ve i5verenler taralindan sigortalilar izin ozel saJlik sigortalarina ve bireysel emeklilik sistemlne odencn tutarlar yanHida idare veya yargi mercilerincc verilen kararlar geregince ucret, tatil ucreti, prim, ikrainije, fazla Kali ma ucreti gibi kazanglar niteliginde olmak uzere sigortalilara o ay i9inde yapilan odemelerin briit toplan4i esas alinir.

Buna kar§ilik sigortali i§giye yapilan aynl yardimlar ve olihn, dogum ve evlenme yardimlari, gorev yolluklari, seyyar gorev tazininati, kidem tazminati, i5 sons taziiiinati veya kidein tazminati mahiyetindeki toplu odeme, kesit iicreti, ihbar ve l‹asa tazminatlari ile Kuruinca tutarlari ylllar itibariyla belirlenecek yemek, 9ocuk ve aile zamlari, i}verenlcr taiafiudan sigortahlar thin fizel saglik sigortalaniia ve bireysel eineklilik sistemine odcncn ve aylik toplaini asgari ucretin % 30’unu ge9meyen ozel saglik sigortasi primi ve hirgysel emeklilik katki paylan tutarlari. prime esas kazanca tabi titLtlmaz.

J. 15 Yargilamasinda Dtlillcrin Toplanmasi Vt Utretin fspati

Yeri gelmi5ken belirtilmelidir ki. i§gilik alacal‹larina ili}kin vapilan yargilainalarfla kiiral olarak laraflarca getirilme ilkesi geperlidir. 6100 sayili Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayili Kanun/HMK) 25. maddcsinc gore; kaiuinda ongorulen istisnalar di§inda, hâkirn, iki taraftan blrinin soylemedigi 5eyi veya vakialari kenâili inéen dikkate alaniaz ve onlm‘i hatirlatabilecek davrani}larda dahi bulunamaz. Ayrica kanunla belirtilen durumlar di5inda, liakiin, kendiligindcn delil toplajamaz.

Ucretin miktaniu ispat yiiku ij9i uzcrindcdir. l/ciet: bircysel ya da toplu i5 sozle5mesi. ucret hesap pusulasi, iicrct bordrosu ve/veya banka kayitlari gibi yazili delillerle ispat edilebilir. Bununla birlikte kayitlarda gozukeli beret ile ger9ek iicretin uyusrnarnasi durumundii, meslek kurulu5lari ve ilgili sendikalardan emsal ucret ara5tirmasi yapilarak, taraflarin gosterdigi tanik ve diger deliller toplanip birlikte degerlendirilmek sureliyle asil/gents anlamda ucret iniktariiiin tespiti mumkundiir.

Buna kai=§i1ik sosyal guvenlik mcvzuatindan kaynaklanan davalarda ise kural olarak inahkemece kendiliginden (resen) ara5tirma ilkesi ge9erlidir.

Sosyal guvenlik hukukunun hem kamu hukuku hem de fleet hukuk alaninda kalan ozellikleri dikkate alindiginda, ozellikle prime esas kazancin tcspili davalarinda kendiliginden ara5tnma ilkesinin agm bastigi gorulur. Kainu duzenini ilgilendiren bu davalarda, hakimin ozel bir duyarlilik gfistererck delilleri kendiliginden toplamasi ›’e sonucuiia gore karar verinesi gerckir. Kendiliginden ara}tirma ilkesinin uygulandigi bu davalarda ispat jfiku, bir tarala yuklenemcz. Bu durumda prime esas kazancin lespitinde tarailarin ileri siirdugii ve ibraz etligi deliller mahkeinece yeterli buluiunadiginda kendiliginden ba§kaca delil ara§tHinasi yapilniak suretiyle gerpek ucret seviyesinin belirlenmesi gerekmektedir.

• fptihadi Birlettirme Kararlarinin Ozellikleri

Yargitay i9tihatlaii birle5tirine kararlari (lbK) kaynagirn, Yargita; Kanunu’nun l6. ve 45. maddelerinden almaktadir. Sadece Turk Hukukuna ozgu olri ve ills defa 834 saylli Mahkemei Temyiz Kanununda yapilan degi5iklikle, temyiz daireleri kararlari ai’asinda yeni karrunlarin uygulanmasi dolayisiyla pikabilecek ihtilaflan gnzmek uzere levhidi i tihal/i9tiliat hirle5tirme miicssesesi kabul edi1mi§ ve sonraki degi5i1‹liklerde de hep muhafaza edilm1§tir (Bilge, N.: Yargitay Kurullarinda Geli5me ve Reform, AUHFD, s. 311. yoncli§ BMM Zabit Ceridesi 1926, sira:150).

lbK kararlari kesin olup aleyhine yargi yoluna ba§vurulairaz (Yargitay K. m. 16/son). Benzer hukuki konularda Yargitay Genel Kurullarlni, dairelerini ve adliye mahlernelerinl ba far (Yargitay Km45)

I tihadi birle5tirrne kararlari nitelik olarak, diger yargi kararlarllun iizerinde ve trim yargi

organlarini baglayan ñzelligi itibariyle, yargisal kararlardau ink, yasama i levlne yawn ve bir kural koyucu i5lem niteligindedir (Giizlcr, K.: Hu\uka fiii’i§, s.341).

IBK, somut bir dava ›•eya uyii5mazlikla ilgili olmayip, IRK tie ayni tur uyusmazliklarin tiimu thin geperli soyut ve genel nitelikte kurallar konulmalidir. Zira. lBK’nin teniel iimaci liukukta birligi ve buttinlugu saglamaktir. Ote yanflan IBK konulariyla sinirli, gcrckgclcriyle apiklaylci ve soiiuglari itibariylc baglayici nitelikte kararlardir (YHGK, 20.02.1963 T. 4/71-21).

I tihadi bir1e§tirme karari alindigi andan itibaren uygiilanma ‘a batlayacagi gihi gcpmi§e yiiriiiiieyecegi ha5ka bir deyitle kesinle§mi§ kararlan etkilemeyecegi a9iktn’.

Ayrica iptihatlari hirle5tirme kararlarirnn alnnrasinin on ko§ulu, Yargitay Daireleri ve Hukuk/Ceza Genel Kurulunun helli bir konuya ili5kin giirii§ ve kabullerinin kararla ve siirekli bigimde iptihatlarini ortaya koymalari ve bu yoniin uygulaniada yerle mid bulunmasidir. Bir banka anlatimla i9tihatlarm birle5tirilmeslne konu Yargitay Ozel Daireleri ve Hukuk/Ceza Genel Kurulu kararlarinda istikrar kazman hir uygulama buluninasi gerekmektedir. Dolayisiyla Yargitay Ozel Dairelerince vc Hukuk/Ceza Genel Kuriilqnca salt somut u utmazli§a ilijkin verilen ve istikrar kazanmayan farkli kararlarin varligi iptihatlarin birlc§tirilmesine gerek e olamayacaktir.

• On Sorunun Degerlendirilinesi

Yukandaki a9iklamalar i5iginda belirlenen on sonin yonunden yapilan fleierlendirmede;

Yurt tit ta5imacilik i§inde 9ali5an tir 5oforlerinin ucretleri larafJar arasinda zamma bagli sabit uciet olarak kararla tinlabilcccji gihi, sabit iicrete ilave olarak sefer sayisiua ya da kilomctrc ba rna odenen priin 5eklinde de ger9ekletebiliuektedir.

lJluslararasi alanda tali5an tit’ toforlerinin iicretlcii ise genelde asgai’i ticret ve sefere bath prim esasina gore belirlenmektedir. Bazi i§ •ereii uygulania1ai’inda garanti iicret olarak adlandirilan asgari ucret ohenineyip. sadece sefere bagli prim odeinesi ;apilniaktadir. Bu son ihtinialde tir toffiriuiin ucreti salt sefer primlerinden olutmaktaâii’.

Sefer ptinii, uygulamada harcirah/yolluk olarak adlandirilmakla vc g›idi1en iilkeye gore de degi kenlik gosterebilinektedir. Bununla biilikie, harcirah/yolluk ve ptirn kavtamlari birbiii ile ili5kili olan kavramlar degildir. Prin; i}pinin nielik ve nicelik a isindan ba5arili Air 5e1‹i1de yapnii§ o1du§u izin kar§i1igi olarak fidiillendirilmesi amacijla odenen ek bir ucretiir. Africa i5piyi daha iyi, ba§arili ve verimli pali§maya ozendinne amaci ta imaktadir. Smt dunimlarda asgari iicretin altinda kalmamak kaydiyla prim. i 9inin temel ucreti olarak da kararla5tirilabilmektedlr. Soiiup olarak siirekli ve diizenli odenen primler gents anlamda iict’ele dahil olup, kiflem ve ihbar lazininatlari gibi kimi iiyilik alacaklai’inin hcsdbinda Jild‹ate alinmal‹tadir,

Harcirah/yolluk tsp; yol gifleri, yci’iniyc, aile liken ve yer flcgiitirnic giderini i9ernickte olup, IJarcirah Kanunu hiikurnlerine gore bunlardan birine, birkapina veya tainamina had kazarulan bir odemedir.

Yurt thine/yurt fit§ina sefer yapan tir oforlerine her sefere iktiklarinda odenen paranin harcirah/yolluk veya iicret iiitcliginde olup olmadigi uygulamada sil‹likla kar ilasilan hir sorundur. Bu baglamda i5 ycri ya da itletmcyc gârc farkliliklar gostcrnickle hirliktc odenen paraiun tcmcl olarak, sefer thin gerekli olan yakit, yol ve toprii ge9i5 ucretleri, bazi giimriiklerdc odenecek vergi, hard ve benzeri fidemeler ile 5ofor i in zorunlu olan barinma ve jika tnasrafiari gibi eideileri iperdigi gorulmektedir.

Yen gelinitken belirtilmelidir ki, siizletme âzgiirlii i kapsarninda itpi ve i§veren, yapilan bu odeinenin iicrete dahil oldu nu ya da harcii’ah/yo1luk olarak odenip zorunlu giderleri kar5ilainak amaciyla yapildiginl a ik9a karaila§tirabi1irler. Bu halve taraf iradeleri dilate alinarak sonuca gidilmelidir. Dolayisiyld i5 iye verilen soz konusu bu para yoniinden, i5verenin kendi nitelendhuiesi ya da isimlendirmesi lek ba5ina helirleyici dcgildir. Aksinin kahulii, sosyal giivenlik hukuku baglaminda i§verenin Upturn priniini yatirma yukumliiliigiinun ihlali anlarnina gelebilir. Bununla birlikte tarallar arasinda soz konusu odemenin niteligi hakl‹inda ihtilal“ ikmasi diirumunda, i§verence yapilail odgmenin bñ’ duzenlemeye tabi tutulup tutuimadigi, kendisine odenen bu paranin Motor tarafinflan ne iekilde harcandigi ve bu harcamalarin da belgelendirilip belgelendirilrnedigi gibi bazi kriteiler dikkate alinmalidir.

Yapilacak bu inceleme neticesinde sfiz konusu iihemenin iicrete dahil edilip edilemeyecegi veja harcirab/yolluk olarak kabuluniin mumkfi olup olrnad(ei ortaya konulmalidir. Bask a bir deyisle her somut olayin ozelligi dikkate alinarak bu odemenin 1§ ruin tahsi ill ilgisi bulunniayan ticari giderler olarak aykpa ayristirilip ayi‘istiri1amadi}e1, sadece araca bagli zoruiilu giderler i in verilip verilmedi i belirlenmesi, bii gidtrlerden sonra haU i piye kalan hir tutarin da bulunup bulunmadigi uzerinde titizliklc durulmalidir.

Ote yandan i§ hukukunda laraf1ai’ca getirilme ilkesi ge erliflir. Bu baglamfla fir §oforiinun ucretinin tartiimali olmasi durumunda, inahkemece, taraflarin ikame ettikleri delillerle sonuca gi4ilmelidir, Ancak tarafarin ikame ettiji dclillerle kesin bir sonuca ula5ilarnamasi ‹lin’umunda talep halinde, ilgili itpi ve i§veren meslek kurulutlari tie gerekti§infle sendikalardan iicret arattinnasi yapilmali. it inin alittigi sure itinde ta ima isini gerpeklettirdigi iilkeler ya da cidilen mesate beliriilerek sefer bqina ne l‹adar iicret alabilecegi belirlenmesi ve dosya kapsamindaki direr delillerle birli\te degerlenflirilmelidii,

Buna kar§ilik sosyal giivenlik hAukunda ise kendiliginden ara§tirma ilkesi ge9erli olup, mahkeme, taraflarca ibraz edilen deliller ile bagli degildir. Bu kapsamda i5 ruin prime esas kazancinln teS§itinde, i5piye sefer primi, sefer yollugu ya da harcirab adi altinda yapilan odemeler i9grisinde sadece araca bagli zorunlu haicamalu ayri tinlip geri kalan tutar tcspit cdilnielidir,  Bunun i in de. odeme makbuzlarl, veigi-hard odemeleri, koprii gep1§i. otoban. kantar, park, kontor, telefon, fake, fotokopi, akaryakL giderleri. gumruk rniidut1il§u Capt ikis pusulalan, avans fisleri gibi belgeler irdelenmeli. araca ili5hn zorunlu olan giderler ayri§tirmaya tabi tutulduktan sonra sonucuna gore i§pinin ger9ek ucretinin belirlenmesi gerekmektedir. Bu ozelligindcn dolayi i§pilik alacaklari davasinda mahkemece kabul edilip hukum altina allnan ucret miktari, sosyal giivenlik hukukundan kaynaklanan prime esas kazancin tespiti davalarinda ba§1ayici degilken, prime esas kazancin tespiti davasinda belirlcnip hiikiim altina alinan iicret miktari. i§ ilik alacaklari davalarinda baglayici olacaktir.

Yukaridaki a iklanialar kar§istnda; tir §oforiine her sefere ikti{inda yapilan odcnienin niteligine iliikin olarai taraflar arasinda is sozletmesi bulunup biilunmadi{a1. taraflarca bu yfinde apik bir duzcnleme yapilip yapilmadigi, boylc hit diizcnlemc bulunmairasi hâlinde odcinenin ticsi ve aracin zorunlu giderleri i in olup olinadiginin tier dava dosyasinda ve somiit olayin ozelligi tie delil durumu da dikkate alilldfdk belirlenecegi apiktir.

Bununln birlikte i; hukuku ile sosyal guvenlik hukukunda éelillerin ikamesi ve ispal hususlarinda yukarida dcgiiulen tcrriel farkliliklar da goz oniinde bulunâurillplillidll’.

Ote yandan, tir soforune her sefere 9iktiginda yapilan sefer prinii odeniesiriin iicrctc dâhil oldu§u yonunde Yargitay’in i§9ilik alacaklari ile il,•ili davalr’in teniyizini incelemekle porevli 9. ve

22. Hukuk Dairelcrinin kcndi kararlari: sosyal guvenlik htlkukundan kaynaklanan davrilaiin temyi‹ini incelemeklc gorevli Yargitay l fl. ve 21. Hukuk Dairelerinin ise kcndi kararlan arasinda uyu§niazlik bulunmadigi, bu nedenle anilan Daimler taraflndan eldeh uyu}mazl1kta igtihatlarm birlettirilinesine yer olmadigina yonelik _{S O} tip belirttikleri anlas,ilmi tir.

flu tespitler kar5isinda yapilan odemenin ucret ya da harcil alt/yolluk olatak tabulu her somut olayin ozelligine gore degerlendirilmesi gerektijindcn, i9tiliadi birle5tirmeye l‹onu iiyu5mazlik sonucu verilecek karann, ayni tier uyu5mazliklarin tumor thin gc9erli, sojvt ve genel nitelikte kurallai koyan ve teinel amaci hukukta birligi ve butiinliibii sajlamak olan i;tihat1i birle5tirme kararlarnun bu amaci ile l›agda5mayacak }eki1de bir sinirlandirma ja{vlrnasinm uygun du5nic\ecegi sonucuna varilmi§tir.

Yukarida yapilan turn a9iklamalar i i}einda Yurt i9ine/Art di§ina sefer yapan tir 5ofoilerine her sefere giktiklarinda Odenen paranin ho‘cirah/yolluk ’eya iicrct/prim niteliginde olup olniadigi. kidem tazminati ve ptime esas kazancin hesabinda dikkate alinip atinmayacagi” konusunda iptihatlarin birlettirilmesi talep edilmis ise de; i ilik alacaklaii flavalarnida tarallarca getirilme ilkcsinin, sosyal giivenlik inevzuatinflan kaynaklanan davalarda tee rescn aia;stn‘ma ilkesiniii ge erli olmasi nedeniyle her dava dosyasinda soinut olayin iizelligi ilc delil due uniu da flikkate alinaiak yapilan odemenin ucret ya da harcirah/yolluk olarak kahuliiniin miiml‹iin olabilecegi, bu nedenle ayni tiir uyu§mazlik1aiin tiimii izin geperli, soyut ve genel nitelikte kurallar koyan e temel amaci hukukta birligi ve hutilnluju saglamak olan iptihadi birlestirrne kararlarurn bu aiiiaci ilc bagda5inayacak

§ckilde bir sinirlandirma apilmasinin uygun du§meycccgi gcrcPtcleriyle i9tiliatlann birle5tirilmesine yes olmadigi sonucuna vanlmi§tir.

IV. SONU(

Iptihatlari Birle§tirme Biiyiik Genel Kurulunda on sorun hakkinda yapilan g‹›riitme1er sonunda, “Yurt iginc/yurt di§ina sefer yapan tii’ 5ot rlerine her sefere piktiblarinfla odenen paranin harcirah/yolluk veya iicict/ptim niteliginde olup olmadigi, kihein tazminati \’g prime esas kazancin hesabinda dikkate alinip alinmayaca i” tonusunda iptihatlarin birle5tirilinesi talep edihris tee de; i59ilik alacaklari davalarinda taraflarca geiirilme ilkesinin, sosjal guvenlik mevzuatindan kaynaklanan davalarda ise resen ara tirina ilkesinin geyerli olmasi nedeniyle tier dava dosyasinda somut olayin ozelligi ile delil durumu da dikkate alinarak yapilan Odemenin iicret ya da harcirah/yolluk olarak kabuliiniin mumkiin olabilecegi. bu nedenle ajm tlir uyu§niazli\lann tiitnu i in ge9erli, soyut ve genel nitelittc kurallar key an ve temel amaci hukukta biiligi ve butunliigii sa{glamak olan iptihadi birlettirme kararlarinin bu amaci ill 6abéa mayacak ekilde bir sinirlandirina yapilniasinin uygun dii}meyecegi gerekpeleriyle i9tihatlann hirlc}1ii‘ilmesine yer olmadigina, 04.10.2019 tarihinde birinci goru§inede oy birligiyle karar verilini5tir.