E-Duruşmaya Hazırız
E- Duruşma Artık Mümkün
Hukuk Muhakemesi Kanunu (HMK)’nda
20 Temmuz 2020’de yapılan değişiklik ile mahkemelere tarafların talebi üzerine
aynı anda ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla bulundukları yerden, bir diğer
deyişle uzaktan duruşmalara katılmaları mümkün hale geldi.
E-Duruşma Nedir?
Uzaktan duruşma, ses ve
görüntünün aynı anda nakli ile duruşmanın taraflarının bulundukları yerden duruşmaya
katılmaları ve usul işlemleri yapabilmelerini ifade eder. E-Duruşma, mahkeme huzurunda
yapılan duruşma ile aynı hukuki sonuçları doğurur. Taraflar kavramında yalnızca
davalı ve davalı anlaşılmamalıdır. Tanıklar, bilirkişiler ve uzmanlar da bu
yöntem ile duruşmaya katılabilir.
Duruşmalara uzaktan katılmak üzere
UYAP sistemi üzerinden yürütülmekte olan teknik çalışmalara ek olarak, 30
Haziran 2021 tarihinde Resmi Gazetede Hukuk Muhakemelerinde Ses Ve Görüntü
Nakledilmesi Yoluyla Duruşma İcrası Hakkında Yönetmelik yayımlandı. Bu
yönetmelik ile e-duruşmanın nasıl ve nerede icra edilebileceği, kullanılacak
sistem, e-Duruşmada göz önünde bulundurulacak ilkeler, kimlik tespiti hususlarını
düzenlemiştir.
Aynı zamanda Yönetmeliğin
uygulamasında hukuk yargılamasına hâkim olan tasarruf, taraflarca getirilme,
taleple bağlılık, aleniyet ve usul ekonomisi ilkeleri, dürüst davranma ve
doğruyu söyleme yükümlülüğü, hukuki dinlenilme hakkı, Türk Hukukunun resen
uygulanması, hâkimin davayı aydınlatma ödevi ile yargılamanın sevk ve idaresine
ilişkin ilkelerin yanı sıra aşağıdaki ilkeler göz önüne alınacağı belirtilmiştir:
·
Bilgi güvenliğinin sağlanması
·
Kişisel verilerin korunması
·
Hizmet kalitesinin sağlanması
·
Ulusal ve uluslararası standartların sağlanması.
E-Duruşmaya Nasıl Katılım Sağlanır?
E-Duruşma, talep yahut hakimce re’sen
karar verilmek suretiyle mümkündür.
E-Duruşma talebi, gerekçesi ile
birlikte, duruşma tarihinden en az 2 iş günü öncesinde mahkemesinden talep
edilmelidir. Bu talebe ilişkin hakimce yapılacak değerlendirme ise en geç
duruşmadan bir gün önce yapılmalıdır. Hakimce verilecek bu karar kesin
niteliktedir.
Birden fazla vekil ile takip
edilen dosyalarda ancak talepte bulunan ve talebi kabul edilen vekiller e-Duruşmaya
katılabilir.
Mahkeme, e-Duruşma talebini kabul
etmesi yahut bu yönde re’sen karar vermesi halinde ilgililere gönderilecek
davetiyede e-Duruşmaya ne şekilde katılım sağlanacağı yazılır.
Hakim, ancak belli şartların
varlığı altında tarafların e-Duruşma talebi hakkında ret kararı verebilir. Bu
şartlar
·
Talebin süresinde yapılmaması,
·
Talebin hakkın kötüye kullanılması veya
yargılamayı sürüncemede bırakma amacı taşıması,
·
e-Duruşma
yapılmasını zorlaştıran hukuki, fiilî veya teknik engellerin bulunmasıdır.
Hakimce verilecek ret kararı bu
üç sebepten birine dayanmalı ve gerekçeli olmalıdır.
Hakimce re’sen e-Duruşmaya karar
verebilir. Hakimce talep olmaksızın duruşmanın e-Duruşma sistemi yolu ile
yürütülebilmesi için tanığın, bilirkişinin veya uzmanın dinlenmesi yahut tarafların
üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri dava ve işlerin olması gerekmektedir.
Ayrıca, aleyhteki iddialar
sorulacak (isticvap olunacak) veya yemin edecek tarafın mahkemenin bulunduğu il
dışında oturuyor ve mahkemeye bizzat gelemiyor olması halinde de mahkemece
öncelikle e-Duruşma Sistemi yoluyla isticvap olunur veya yemin ettirilir.
E-Duruşma Sistemi Nedir?
Yönetmelik ile Ulusal Yargı Ağı
Bilişim Sistemi (UYAP) ile entegre bir şekilde çalışarak e-Duruşmanın
gerçekleşebilmesini sağlayan e-Duruşma sistemi tanımlandı.
E-Duruşma sistemi, ses ve
görüntünün nakli ile yetinmez. Bu nakilin güvenli bir şekilde olması
gerekmektedir.
Sistemce güvenli bir şekilde
nakledilen görüntünün ilgili kişinin jest ve mimiklerinin, tavır ve davranışlarının
anlaşılır ve net olması gerekir. Yine nakle konu sesin de anlaşılır ve net
olması aranır.
Zorunluluk halleri ile sınırlı
olmak ve gerekçesi belirtilmek kaydı ile mahkeme e-Duruşmanın kayıt altında
alınmasına karar verebilir. Bu durumda kayıt e-Duruşma sistemi üzerinden
yapılacak ve depolanmak üzere aktarılacaktır.
Sistem entegrasyonu doğrultusunda
duruşma sırasında UYAP üzerinden bilgi, belge ve delillerin sunulmasına imkan
tanır.
E-Duruşmaya Katılımın Sağlanabileceği Yerler
E-Duruşmaya katılım sağlanabilecek
yerler için belirli kriterler belirlenmiştir.
Avukatlar, avukatlık büroları, barolarca
e-Duruşmaya katılım amacı için belirlenen bölümden, adliyede bu amaç için
tahsis edilmiş yerlerden katılım sağlayabilirler. Belirtilen bu yerler dışında
vücut hareketleri, davranış, tavız ve yüz ifadelerini gözlemleme, duyguları
anlamaya ve net bir şekilde dinlenme imkanların bulunduğu yerlerden de e-Duruşmaya
katılım sağlanabilecektir. İsticvap ve yemin edilmesi halleri haricinde
taraflar da avukatları ile birlikte bu yelerden e-Duruşmaya katılabilirler.
Kişinin avukatının olmaması, kişinin
isticvap olunması, yemin edecek olması ile mahkemece e-Duruşma yoluyla
dinlenmesine karar verilmiş tanıklar, bilirkişiler, uzmanlar ve diğer ilgililer
ancak adliyelerde yahut ceza infaz kurumlarında e-Duruşma için tahsis edilmiş
alanlardan duruşmaya katılım sağlayabilir.
Hastalığı, yaşlılığı veya
engelliliği sebebiyle e-Duruşma yoluyla duruşmaya katılmasına ve usul işlemleri
yapabilmesine karar verilen taraf ile e-Duruşma sistemi yoluyla dinlenilmesine
karar verilen tanık, bilirkişi, uzman veya diğer ilgililer bulundukları mesken
ya da kurumdan duruşmaya katılabilir. Mesken veya kurumlarda da vücut
hareketleri, davranış, tavız ve yüz ifadelerini gözlemleme, duyguları anlamaya
ve net bir şekilde dinlenme imkanların bulunması gerekmektedir.
E-Duruşmada Kimlik Tespiti Nasıl Yapılır?
E-Duruşmaya katılan taraf
vekilinin kimlik tespiti; güvenli elektronik imza veya mobil imza ile UYAP
kayıtları ve benzeri yöntemler kullanılarak mahkemece yapılır.
Mahkemece e-Duruşmaya katılmasına
karar verilen taraf, tanık, bilirkişi, uzman ve diğer ilgililerin kimlik
tespiti ise bulundukları yerdeki adliye veya ceza infaz kurumunda e-Duruşma
için tahsis edilen yerde görevlendirilecek yazı işleri müdürü, zabıt kâtibi
veya ceza infaz kurumu görevlisi tarafından yapılır. Bu kişilerin kimlik
tespitine ilişkin tutanak düzenlenir.
Vekili ile birlikte belirtilen
yerlerde e-Duruşmaya katılan tarafın kimlik tespiti, UYAP kayıtları incelenerek
veya benzeri yöntemler kullanılarak mahkemece yapılır.
Hastalığı, yaşlılığı veya
engelliliği sebebiyle bulunduğu mesken veya kurumdan e-Duruşmaya katılan
taraf, tanık, bilirkişi, uzman ve diğer
ilgililerin kimlik tespiti, güvenli elektronik imza veya mobil imza
kullanılarak yapılır.
E-Duruşmanın İcrası Nasıl Olur?
Belirtildiği üzere, e-Duruşma
mahkeme huzurunda görülen duruşma ile aynı hükümdedir. E-Duruşmada da, tıpkı
mahkeme huzurunda yapılan duruşma gibi, tarafların açıklamalarını zabıt katibi
aracılığıyla duruşma zaptına kaydettirir.
Tarafların e-Duruşma sırasında
davadan feragat, davanın kabulü ve sulh olduklarına ilişkin bir beyanda bulunmaları
halinde mahkemece huzurda görülmek üzere yeni bir duruşma günü belirlenir.
Tarafların feragat, kabul yahut sulhe ilişkin beyanları mahkeme huzurunda
tekrar edilmesi ve duruşma tutanağının taraflarca imzalanması halinde feragat,
sulh yahut kabul geçerli hale gelir.
E-Duruşmada Nasıl İmza Alınır?
E-Duruşma Sistemi yoluyla beyanda
bulunan tarafın, vekilin veya ilgililerin imzası UYAP’a entegre olmuş güvenli
elektronik imza ile alınabilir.
E-Duruşma sırasında taraf yahut
tarafların avukatlarınca veya ilgililerinin imzalarının alınması gereken
durumlarda mahkemece düzenlenen ve güvenli elektronik imza ile imzalanan
duruşma tutanağı, e-Duruşmanın yapıldığı adliyeye elektronik ortamda
gönderilir.
E-Duruşmaya tahsis edilen yerde
görevlendirilen yazı işleri müdürü veya zabıt kâtibi elektronik ortamda gelen
duruşma tutanağının ilgili kısmına beyanda bulunanın imzasını alır ve evrakı
tarayarak sistem üzerinden mahkemesine geri gönderir. Ayrıca el yazısıyla
imzalanmış tutanak aslı da dosyasına posta yoluyla gönderilir.
E-Duruşma Sırasında Teknik Bir Sorun Yaşanırsa Ne Olur?
E-duruşma
esnasında ses ve görüntü naklinin aynı anda sağlanamaması veya yaşanan
kesintinin beyanların anlaşılmasını güçleştirmesi durumunda e-duruşma yeniden
açılır. Aksaklığın devam etmesi hâlinde gerekçesi belirtilerek e-Duruşma
sonlandırılır ve bu husus tutanağa geçirilir.
Taraf veya vekilinin kusuru
olmadan, yalnızca teknik sebeplerden dolayı e-duruşmanın yapılamaması halinde dosya
işlemden kaldırılmaz.
e-Duruşma öncesinde veya
e-Duruşma sırasında ortaya çıkan teknik sorunlar ve bu sorunların kaynağı,
istem hâlinde Bakanlık tarafından mahkemeye bildirilir.