E-Duruşmaya Hazırız

E- Duruşma Artık Mümkün

Hukuk Muhakemesi Kanunu (HMK)’nda 20 Temmuz 2020’de yapılan değişiklik ile mahkemelere tarafların talebi üzerine aynı anda ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla bulundukları yerden, bir diğer deyişle uzaktan duruşmalara katılmaları mümkün hale geldi.

E-Duruşma Nedir?

Uzaktan duruşma, ses ve görüntünün aynı anda nakli ile duruşmanın taraflarının bulundukları yerden duruşmaya katılmaları ve usul işlemleri yapabilmelerini ifade eder. E-Duruşma, mahkeme huzurunda yapılan duruşma ile aynı hukuki sonuçları doğurur. Taraflar kavramında yalnızca davalı ve davalı anlaşılmamalıdır. Tanıklar, bilirkişiler ve uzmanlar da bu yöntem ile duruşmaya katılabilir.

Duruşmalara uzaktan katılmak üzere UYAP sistemi üzerinden yürütülmekte olan teknik çalışmalara ek olarak, 30 Haziran 2021 tarihinde Resmi Gazetede Hukuk Muhakemelerinde Ses Ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla Duruşma İcrası Hakkında Yönetmelik yayımlandı. Bu yönetmelik ile e-duruşmanın nasıl ve nerede icra edilebileceği, kullanılacak sistem, e-Duruşmada göz önünde bulundurulacak ilkeler, kimlik tespiti hususlarını düzenlemiştir.

Aynı zamanda Yönetmeliğin uygulamasında hukuk yargılamasına hâkim olan tasarruf, taraflarca getirilme, taleple bağlılık, aleniyet ve usul ekonomisi ilkeleri, dürüst davranma ve doğruyu söyleme yükümlülüğü, hukuki dinlenilme hakkı, Türk Hukukunun resen uygulanması, hâkimin davayı aydınlatma ödevi ile yargılamanın sevk ve idaresine ilişkin ilkelerin yanı sıra aşağıdaki ilkeler göz önüne alınacağı belirtilmiştir:

·         Bilgi güvenliğinin sağlanması

·         Kişisel verilerin korunması

·         Hizmet kalitesinin sağlanması

·         Ulusal ve uluslararası standartların sağlanması.

E-Duruşmaya Nasıl Katılım Sağlanır?

E-Duruşma, talep yahut hakimce re’sen karar verilmek suretiyle mümkündür.

E-Duruşma talebi, gerekçesi ile birlikte, duruşma tarihinden en az 2 iş günü öncesinde mahkemesinden talep edilmelidir. Bu talebe ilişkin hakimce yapılacak değerlendirme ise en geç duruşmadan bir gün önce yapılmalıdır. Hakimce verilecek bu karar kesin niteliktedir.

Birden fazla vekil ile takip edilen dosyalarda ancak talepte bulunan ve talebi kabul edilen vekiller e-Duruşmaya katılabilir.

Mahkeme, e-Duruşma talebini kabul etmesi yahut bu yönde re’sen karar vermesi halinde ilgililere gönderilecek davetiyede e-Duruşmaya ne şekilde katılım sağlanacağı yazılır.

Hakim, ancak belli şartların varlığı altında tarafların e-Duruşma talebi hakkında ret kararı verebilir. Bu şartlar

·         Talebin süresinde yapılmaması,

·         Talebin hakkın kötüye kullanılması veya yargılamayı sürüncemede bırakma amacı taşıması,

·          e-Duruşma yapılmasını zorlaştıran hukuki, fiilî veya teknik engellerin bulunmasıdır.

Hakimce verilecek ret kararı bu üç sebepten birine dayanmalı ve gerekçeli olmalıdır.

Hakimce re’sen e-Duruşmaya karar verebilir. Hakimce talep olmaksızın duruşmanın e-Duruşma sistemi yolu ile yürütülebilmesi için tanığın, bilirkişinin veya uzmanın dinlenmesi yahut tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri dava ve işlerin olması gerekmektedir.

Ayrıca, aleyhteki iddialar sorulacak (isticvap olunacak) veya yemin edecek tarafın mahkemenin bulunduğu il dışında oturuyor ve mahkemeye bizzat gelemiyor olması halinde de mahkemece öncelikle e-Duruşma Sistemi yoluyla isticvap olunur veya yemin ettirilir.

E-Duruşma Sistemi Nedir?

Yönetmelik ile Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) ile entegre bir şekilde çalışarak e-Duruşmanın gerçekleşebilmesini sağlayan e-Duruşma sistemi tanımlandı.

E-Duruşma sistemi, ses ve görüntünün nakli ile yetinmez. Bu nakilin güvenli bir şekilde olması gerekmektedir.

Sistemce güvenli bir şekilde nakledilen görüntünün ilgili kişinin jest ve mimiklerinin, tavır ve davranışlarının anlaşılır ve net olması gerekir. Yine nakle konu sesin de anlaşılır ve net olması aranır.

Zorunluluk halleri ile sınırlı olmak ve gerekçesi belirtilmek kaydı ile mahkeme e-Duruşmanın kayıt altında alınmasına karar verebilir. Bu durumda kayıt e-Duruşma sistemi üzerinden yapılacak ve depolanmak üzere aktarılacaktır.

Sistem entegrasyonu doğrultusunda duruşma sırasında UYAP üzerinden bilgi, belge ve delillerin sunulmasına imkan tanır.

E-Duruşmaya Katılımın Sağlanabileceği Yerler

E-Duruşmaya katılım sağlanabilecek yerler için belirli kriterler belirlenmiştir.

Avukatlar, avukatlık büroları, barolarca e-Duruşmaya katılım amacı için belirlenen bölümden, adliyede bu amaç için tahsis edilmiş yerlerden katılım sağlayabilirler. Belirtilen bu yerler dışında vücut hareketleri, davranış, tavız ve yüz ifadelerini gözlemleme, duyguları anlamaya ve net bir şekilde dinlenme imkanların bulunduğu yerlerden de e-Duruşmaya katılım sağlanabilecektir. İsticvap ve yemin edilmesi halleri haricinde taraflar da avukatları ile birlikte bu yelerden e-Duruşmaya katılabilirler.

Kişinin avukatının olmaması, kişinin isticvap olunması, yemin edecek olması ile mahkemece e-Duruşma yoluyla dinlenmesine karar verilmiş tanıklar, bilirkişiler, uzmanlar ve diğer ilgililer ancak adliyelerde yahut ceza infaz kurumlarında e-Duruşma için tahsis edilmiş alanlardan duruşmaya katılım sağlayabilir.

Hastalığı, yaşlılığı veya engelliliği sebebiyle e-Duruşma yoluyla duruşmaya katılmasına ve usul işlemleri yapabilmesine karar verilen taraf ile e-Duruşma sistemi yoluyla dinlenilmesine karar verilen tanık, bilirkişi, uzman veya diğer ilgililer bulundukları mesken ya da kurumdan duruşmaya katılabilir. Mesken veya kurumlarda da vücut hareketleri, davranış, tavız ve yüz ifadelerini gözlemleme, duyguları anlamaya ve net bir şekilde dinlenme imkanların bulunması gerekmektedir.

E-Duruşmada Kimlik Tespiti Nasıl Yapılır?

E-Duruşmaya katılan taraf vekilinin kimlik tespiti; güvenli elektronik imza veya mobil imza ile UYAP kayıtları ve benzeri yöntemler kullanılarak mahkemece yapılır.

Mahkemece e-Duruşmaya katılmasına karar verilen taraf, tanık, bilirkişi, uzman ve diğer ilgililerin kimlik tespiti ise bulundukları yerdeki adliye veya ceza infaz kurumunda e-Duruşma için tahsis edilen yerde görevlendirilecek yazı işleri müdürü, zabıt kâtibi veya ceza infaz kurumu görevlisi tarafından yapılır. Bu kişilerin kimlik tespitine ilişkin tutanak düzenlenir.

 

Vekili ile birlikte belirtilen yerlerde e-Duruşmaya katılan tarafın kimlik tespiti, UYAP kayıtları incelenerek veya benzeri yöntemler kullanılarak mahkemece yapılır.

Hastalığı, yaşlılığı veya engelliliği sebebiyle bulunduğu mesken veya kurumdan e-Duruşmaya katılan taraf,  tanık, bilirkişi, uzman ve diğer ilgililerin kimlik tespiti, güvenli elektronik imza veya mobil imza kullanılarak yapılır.

E-Duruşmanın İcrası Nasıl Olur?

Belirtildiği üzere, e-Duruşma mahkeme huzurunda görülen duruşma ile aynı hükümdedir. E-Duruşmada da, tıpkı mahkeme huzurunda yapılan duruşma gibi, tarafların açıklamalarını zabıt katibi aracılığıyla duruşma zaptına kaydettirir.

Tarafların e-Duruşma sırasında davadan feragat, davanın kabulü ve sulh olduklarına ilişkin bir beyanda bulunmaları halinde mahkemece huzurda görülmek üzere yeni bir duruşma günü belirlenir. Tarafların feragat, kabul yahut sulhe ilişkin beyanları mahkeme huzurunda tekrar edilmesi ve duruşma tutanağının taraflarca imzalanması halinde feragat, sulh yahut kabul geçerli hale gelir.

E-Duruşmada Nasıl İmza Alınır?

E-Duruşma Sistemi yoluyla beyanda bulunan tarafın, vekilin veya ilgililerin imzası UYAP’a entegre olmuş güvenli elektronik imza ile alınabilir.

E-Duruşma sırasında taraf yahut tarafların avukatlarınca veya ilgililerinin imzalarının alınması gereken durumlarda mahkemece düzenlenen ve güvenli elektronik imza ile imzalanan duruşma tutanağı, e-Duruşmanın yapıldığı adliyeye elektronik ortamda gönderilir.

E-Duruşmaya tahsis edilen yerde görevlendirilen yazı işleri müdürü veya zabıt kâtibi elektronik ortamda gelen duruşma tutanağının ilgili kısmına beyanda bulunanın imzasını alır ve evrakı tarayarak sistem üzerinden mahkemesine geri gönderir. Ayrıca el yazısıyla imzalanmış tutanak aslı da dosyasına posta yoluyla gönderilir.

E-Duruşma Sırasında Teknik Bir Sorun Yaşanırsa Ne Olur?

E-duruşma esnasında ses ve görüntü naklinin aynı anda sağlanamaması veya yaşanan kesintinin beyanların anlaşılmasını güçleştirmesi durumunda e-duruşma yeniden açılır. Aksaklığın devam etmesi hâlinde gerekçesi belirtilerek e-Duruşma sonlandırılır ve bu husus tutanağa geçirilir. 

Taraf veya vekilinin kusuru olmadan, yalnızca teknik sebeplerden dolayı e-duruşmanın yapılamaması halinde dosya işlemden kaldırılmaz.

e-Duruşma öncesinde veya e-Duruşma sırasında ortaya çıkan teknik sorunlar ve bu sorunların kaynağı, istem hâlinde Bakanlık tarafından mahkemeye bildirilir.