Whatsapp'a Dudak Uçuklatan Ceza
Ocak ayında Whatsapp
kullanıcılarının karşısına çok önemli bir bilgilendirme çıktı. Bu
bilgilendirmede “Hizmet Koşullarının ve Gizlilik İlkesinin güncellendiği”
bilgisi yer almaktaydı ve bu kullanıcıların Whatsapp uygulamasını kullanmaları için
bu güncellemeyi kabul etmesi gerekmekteydi. Bilgilendirmeye göre, açık rıza
vermeyen kullanıcıların uygulamayı kullanamayacaktı ve hesapları silinecekti.
Bu güncelleme ve kabul
dayatması, özellikle kişisel veriler açısından büyük tartışmalara sebep oldu.
Kimileri Whatsapp uygulamasından vazgeçerken, kimileri ise “benim konuşmalarımı
depolasalar ne olacak sanki” diyerek konuyu önemsiz buldu. Fakat söz konusu
güncellemenin içeriği düşünüldüğünden daha farklıydı. Ayrıca Whastapp uygulamasının
kullanılması için böyle bir şart koşulması, temel hak ve özgürlüklerden olan
mahremiyet hakkının ihlalini teşkil etmekteydi. Bu yüzden önce Rekabet Kurumu,
akabinde Kişisel Verileri Koruma Kurulu konu ile ilgili re’sen araştırma başlattı.
Kişisel Verileri Koruma Kurulu’nun bu işlem için Whatsapp’a kestiği ceza tutarı
ise 1.950.000 TL!
Peki Whatsapp’ın Hizmet
Koşullarının ve Gizlilik İlkesindeki güncelleme hangi hususları içeriyordu? Bu
metin ile temel olarak kişisel verilerin işlenmesi ve yurt dışına aktarımı için
açık rıza alınması söz konusuydu. Whatsapp bunların kullanıcı ile arasında
akdetmiş olduğu bir sözleşme olduğunu iddia etmiş ise de, bu savunma oldukça
zayıftı ve kabul görmedi.
Kişisel Verileri Koruma Kurulu, Whatsapp’ın Hizmet Koşullarındaki güncellemeyi şöyle değerlendirdi:
1)
Açık
rıza istisna olarak başvurulması gereken bir yöntemken öncelikle bu yola
başvurulması kanuna aykırıdır: Veri sorumlusu olan
Whatsapp, çeşitli kişisel veri işleme faaliyetlerini Hizmet Koşullarının
kullanıcı ile yapılan bir sözleşme olarak tanımlamıştır. Böylece kullanıcıdan
sözleşmeye onay verilmesi istemiştir. Söz konusu veri işleme faaliyetinin gerekli
olması halinde Kişisel Verileri Koruma Kanunu uyarınca belirli araçlar
tanımlanmıştır. Fakat Whatsapp kullanıcılardan açık rıza istemiş ve bir de bunun
“sözleşme” olduğunu savunmuştur.
2)
Açık
rızanın şartları zedelenmiştir: Hizmet Koşulları uyarınca
kullanıcılardan verilerinin işlenmesi ve bu verilerin yurtdışına aktarımı
gerçekleşecektir. Açık rıza, bir hizmet koşulu olarak sunulamaz. Bu durumda özgür
irade ile verilmiş bir rızadan bahsedilemeyecektir. Ayrıca Whatsapp, her iki
işlem için ayrı ayrı rıza almalıdır. Sözleşmede veri aktarımına ilişkin hüküm
koymak suretiyle işleme ve aktarım faaliyetlerinin, tek metinde birbirinden
ayrılmaz bir biçimde tüketiciye sunmaktadır. O halde burada açık rızanın en
temel unsuru olan “özgür iradeyle açıklanması” zedelenmiştir.
3)
Hukuka
ve dürüstlük kurallarına aykırı hareket edilmiştir: Whatsapp
tarafından Hizmet Koşulları ve Gizlilik İlkesinde yer alan “aktarım”a ilişkin
ifadelerin, kullanıcıya müzakereye kapalı olarak sunulmuş, başka bir deyişle
dayatılmıştır. Kullanıcılar, uygulamayı kullanabilmek için verilerinin
aktarımını kabul etmek zorunda bırakılmıştır. Böylece whatsapp, KVKK’nin temek
ilkelerinden olan “Hukuka ve dürüstlük kurallarına uygun olma” ilkesine aykırı
davranmıştır.
4)
Veriler
hangi amaçla aktarılacağı belirli değildir: Whatsapp kişisel
verilerin aktarımına ilişkin olarak açık rıza istemekte ise de, verilerin
işlendikleri amaçla orantılı ve sınırlı bilgiler değildir. Ayrıca Whatsapp
tarafından hangi verinin hangi amaçla aktarılacağı tam olarak açıklanmamıştır.
Böylece KVKK’nin temel ilkelerinden bir diğeri olan verilerin “belirli, açık ve
meşru amaçlar için işlenme” ve “işlendikleri amaçla bağlantılı, sınırlı ve
ölçülü olma” ilkelerine aykırı hareket edilmiştir.
5)
Verilerin
yurt dışına aktarımı için Kişisel Verileri Koruma Kurulu’na başvurularak ilgili
işlemler yapılmamıştır: Whatsapp, Türkiye’de bulunan kişilerin
verilerin kaydı, depolanması, değiştirilmesi, aktarılması gibi her türlü işleme
faaliyetlerini yurtdışındaki sunuculardan gerçekleştirmektedir. Yani, Whatsapp
yurtdışına veri aktarmaktadır. Bu işlem için açık rıza dışında Kurul’a
başvurulması gerekmekte iken, Whatsapp bu başvuruyu yapmamıştır.
6) Profilleme hukuka aykırıdır: Whatsapp tarafından profilleme amacı ile çerezler kullanılarak kullanıcıların veri ve bilgileri toplanmaktadır. Bu işlem için de ayrı bir açık rıza alınması gerekirken Whatsapp kullanıcılardan böyle bir rıza almamıştır.
Kişisel Verileri Koruma
Kurulu’nca bu değerlendirmelere ve takdir edilen idari para cezasına ek olarak,
04.01.2021 tarihli Hizmet Koşulları ve Gizlilik İlkesi metinlerinin üç ay
içerisinden Kişisel Verileri Koruma Kanunu’na uygun hale getirilmesi ve
aydınlatma yükümlülüğünün yerine hükmetti.