Aile Hukuku ve Arabuluculuğu – Boşanma Davasında Talepler

BOŞANMA DAVASINDA TALEPLER

Boşanma kararı bozucu yenilik doğuran bir karardır. Kararın kesinleşmesiyle birlikte evlilik birliği ve birliğin gereği olan haklar ve sorumluluklar sona erer.Evlilik birliği bozulunca yasa koyucu onların kişisel ve mali durumlarının hangi statüye tabi olacağını belirlemiştir.

Onların keyfine bırakılmayacak konuları kamu düzeni ile ilgili görerek doğrudan düzenlemiş bir kısmını ise onların arzularına bırakmıştır. Boşanma kararı eşler üzerinde kişisel sonuçlar(vatandaşlık, erginlik, kayın hısımlığı, kadın eş yönünden soyadı, yeniden evlenme olanağı) doğurduğu gibi mali sonuçlarda doğurur.

BOŞANMADA MALİ TALEPLER VE SONUÇLAR

• MALİ SONUÇLAR:
• TMK 174/1 MADDİ TAZMİNAT
• TMK 174/2 MANEVİ TAZMİNAT
• YOKSULLUK NAFAKASI TMK 175
• İŞTİRAK NAFAKASI TMK 182/3
• ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN HÜKÜMSÜZ KALMASI TMK 181
• MAL REJİMLERİNİN TASFİYESİ TMK 202-281

İLGİLİ KANUN MADDELERİ

1. MADDİ – MANEVİ TAZMİNAT :Madde 174- Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddi tazminat isteyebilir. Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.
2. YOKSULLUK NAFAKASI:Madde 175- Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan malî gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir. Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz.

3.İŞTİRAK NAFAKASI: TMK 182-Velâyetin kullanılması kendisine verilmeyen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlâk bakımından yararları esas tutulur. Bu eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır.

MADDİ TAZMİNAT

Maddi Koşullar

-Tazminat İsteyen KUSURSUZ yada AZ KUSURLU Olmalıdır.

-Nedensellik bağı bulunmalıdır.

-Tazminat istenen kusurlu olmalıdır.

-Hukuka aykırılık bulunmalıdır.

-Zarar gerçekleşmelidir.

MADDİ TAMİNAT-KUSUR

• Boşanma davasında maddi tazminatın maddi koşullarının bir kısmının dayandığı kusur belirli esaslara göre belirlenir.
• Usulüne uygun olarak dayanılmayan vakıalar kusur olarak yüklenemez, hükme esas alınmaz.
• Kusurların neler olduğu hangi vakıaların kusur olarak nitelendirildiği kararda açıkça gösterilmelidir.
• Davadan sonra gerçekleşen vakıalar kusur olarak yüklenemez.

Emsal; Yargıtay 2.HD. 25.10.2016 T. 2016/4009 E.- 2016/14078 K. «mahkeme gerekçeli kararında ,boşanmaya sebep olan olaylarda davacı erkeğin davalı kadına nazaran dava kusurlu olduğunu kabul etmiş fakat davalı kadının kusurlarının neler olduğunu belirtmemiş, bu husus gerekçede tartışılmamıştır. Bu haliyle karar yeterli gerekçeden yoksun olup HMK 297/1-c m.de ki unsurları içermemektedir. Bu bakımdan gerekçesiz karar oluşturulması usule aykırı bulunmuştur.

MADDİ TAZMİNAT-KUSUR

EMSAL Yrg 2 HD. 2016/20212 – 2017/6034 23.05.2017tarihli kararında ;

“Mahkemece, her üç boşanma davasında, bu davaların esasını oluşturan “boşanma” talepleri konusunda ayrı ayrı hüküm kurulması yerinde olmakla birlikte, evlilik birliğinin sarsılması sebebine(TMK m. 166/1) dayalı boşanma davaları için ayrı, zina sebebine dayalı (TMK m.161) boşanma davası için ayrı kusur belirlenerek, sonucunda boşanma davalarının eki niteliğinde bulunan tazminat talepleri konusunda her bir dava türü(özel/genel boşanma sebebine dayalı davalar) için ayrı ayrı hüküm kurulması doğru olmamıştır. Evlilik birliği sona erinceye kadar, herhangi bir sebeple açılmış boşanma davalarında taraflara yüklenmiş tüm kusurlar, birlikte değerlendirilip, tarafların kusur oranlarının bir kez belirlenmesi ve belirlenen bu orana göre maddi-manevi tazminatlar ile yoksulluk nafakası konularında her bir taraf yönünden bir kez hüküm kurulması gerekir. Tarafların kusurları bölünerek, her bir dava için ayrı kusur belirlemesi yapılıp, fer’i konularında da her bir dava için ayrı hüküm kurmak, Türk Medeni Kanunundaki düzenlemelere (TMK m.4,174/1-2, 175) aykırı düşer.

* Kusursuz eş yada az kusurlu eş maddi tazminat alabilir.

* Eşit kusurlu eş maddi tazminat alamaz.

* Ağır kusurlu eş, tam kusurlu eş maddi tazminat alamaz.

* Akıl hastası eş maddi tazminat alabilir.

* Davranışları iradi olmadığı için akıl hastasının aleyhine maddi tazminata hükmedilmez.Emsal ;Y.2HD.13.03.2006-18970-3232 «davalının akıl hastası olması nedeniyle davranışlarının iradi olmadığı ve bu sebeple kusurlu olması düşünülemeyeceğinden davacı kadın yararına maddi-manevi tazminat verilmesi doğru bulunmamıştır.>>

* Kusur durumu belirlenmeden maddi tazminat istemi hakkında karar verilemez.

YABANCI MAHKEМЕ KARARLARINDA KUSU

* Yabancı mahkeme boşanma kararında kusur belirlenmiş olabileceği gibi belirlenmemişte olabilir. Yabancı mahkemece verilen boşanma kararının tanıma yada tenfiz edilmişse kusur belirlenmesinde bu karar dikkate alınmalıdır. İlam tanındığına göre kesin hüküm etkisi hasıl olmuş ve tarafları bakımından bağlayıcılık vasfını kazanmıştır. Maddi-manevi tazminata hükmedilebilmesi için talep eden tarafın kusursuz yada daha az kusurlu olması zorunludur. Yabancı mahkeme ilamında kusur belirlemesi yapılmamışsa bu durumda taraflara kusur yüklenemez. Yani mahkemece tanınmasıyla kesin hüküm etkisi gösteren yabancı mahkeme ilamı dikkate alınmayarak kusur belirlemesi yoluna gidilerek davacı yararına maddi-manevi tazminata hükmedilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

(Emsal Y.2HD.30.11.2017-2016/23854E.-2017/13657Κ.)

BOŞANMA DAVALARI KUSUR DURUMU

• A-DAVACI TAM KUSURLU – DAVALI KUSURSUZ —-RET
• B-DAVACI AĞIR KUSURLU – DAVALI AZ KUSURLU—TMK 166/2 TARTIŞILIR,RET YADA KABUL KARARI VERİLİR.(DAVALININ İTİRAZ HAKKI VAR.)

1-İTİRAZ; HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI NİTELİĞİNDEYSE,

2-EVLİLİK BİRLİĞİNİN DEVAMINDA DAVALI VE ÇOCUKLAR BAKIMINDAN KORUNMAYA DEĞER YARAR KALMAMIŞSA HAKİM BOŞAMAYA KARAR VERİR.AKSİ HALDE DAVAYI REDDEDER.)

• C-DAVACI EŞİT KUSUR —- DAVALI EŞİT KUSURLU—–KABUL
• D-DAVACI AZ KUSURLU —- DAVALI AĞIR KUSURLU—– KABUL
• E-DAVACI KUSURSUZ —- DAVALI TAM KUSURLU —–KABUL

EYLEMLİ BOŞANMA -KUSUR MADDİ TAZMİNAT

• Şekli boşanma olan TMK m. 166/IV kapsamında açılan boşanma davasında boşanmanın unsurları belli şekle tabidir. Eğer önceki davanın kararında kusur tespiti yapılmış ise orada kesinleşmiş delillere göre ancak boşanmanın gerçekleşeceği dönem itibarıyla zarar doğacağından, takdir edilecek tazminat miktarı karar tarihindeki şartlara-zarara göre hesap yapılmalıdır.
• İlk reddedilen boşanma davasında kusur yüklemesi yapılmamış, ispatlanamayan davanın reddine karar verilmiş ise bu dava sonrası taraflar biraraya gelmemiş ve kusur olarak kabul edilecek bir durum da yaşanmamıştır. Bu durumda davacı-karşı davalı erkeğin boşanmaya sebep olan olaylarda ki kusuru, ret ile sonuçlanan ilk davayı açıp birlikte yaşamaktan kaçınması ve boşanma sebebi yaratması olduğunun kabulü gerekir. (Y.2 HD. 26.02.2018 T.li -2018/2542 K.)

MADDİ TAZMİNAT-ZARAR UNSURU-MENFAAT ZEDELENMESİ

Maddi tazminatın maddi koşullarından diğeri zararın gerçekleşmesidir. Mevcut ve beklenen menfaatlerin boşanma yüzünden zarar görmesi şartı aranıyor. Mevcut yararların belirlenmesinde ölçüt evlilik hukukunun eşlere getirdiği yararlardır. Emsal Yrg.2HD.13.01.2014 T.-2013/25520 E.-2014/285K.), davalının emeğiyle evlilik birliğinin giderlerine katılma, eşine yardımcı olma yükümlülüğü davacı eş bakımından menfaat teşkil eder. Boşanma yüzünden davacı mevcut bu menfaatini kaybettiğine göre maddi kaybın varlığının açık olduğu belirtilmiştir.

Beklenen menfaatler; henüz doğmamış fakat evlilik birliği devam etse idi büyük bir olasılıkla doğacaktı denilebilen olası çıkarlardır. Yargıtay; eşler arasında ki mal rejimlerinin erken sona erdirilmesi, bir yardım sandığı yararlarından yoksun kalmayı, kusursuz eşin eğitim düzeyini, kusursuz eşin yaşı itibariyle evlenme şansının bulunup bulunmadığının bu çerçevede değerlendirilmesini kararlarında belirtmiştir. (Y2HD.22.10.1993-8938-9751)

MEVCUT VE BEKLENEN MENFAATLER

Hakim maddi tazminatı belirlerken; tarafların yaşlarını, ekonomik sosyal durumlarını, sosyal güvenliklerinin olup olmadığını, yaşadıkları çevre ve koşulları, meslek çalışma koşullarını, iş bulma olasılıklarını, fiziksel bedensel sağlık durumlarını, yeniden evlenme şanslarını, yatırım olanaklarını, vergi kayıtlarını, sosyal haklarını, olası yaşam sürelerini dikkate almak zorundadır.

Bu zarar, zedelenen menfaat ne şekilde belirlenir? Hakim tarafından belirlenir. Gerekirse bilirkişi incelemesi yaptırılabilir. Emsal Yrg.2HD.23.01.2008,4735-439 kararında; Hakim kişisel bilgisine ve varsayıma dayanarak karar veremez. Tarafların tespit edilen ekonomik sosyal durumlarına, boşanmaya yolaçan olaylarda ki kusur derecelerine, paranın alım gücüne ihlal edilen mevcut ve beklenen menfaatlerin kapsamına nazaran kadın yararına hükmoluna tazminat çoktur» denilmiştir.

BOŞANMANIN EKİ OLMAYAN MADDİ TAZMİNAT İSTEKLERİ

Boşanma davasında dava/k.dava dilekçesinde yeralan maddi tazminat isteği TMK 174/1 kapsamında değilse harca bağlıdır. Yetişkin çocukların infak iaşe ve evlendirme yahut nikah giderleri, doğum giderleri, işe başlayamama nedeniyle tazminat, işten ayrılma sebebiyle tazminat,kadının; malların alınması sırasında kocasına parasal katkıda bulunması, düğün giderleri, araç alımına katkı, evliliğe emek verme, evlilik birliği için yapılan masraflar, yoksulluğa düşüleceğinden bahisle bir takım taleplerde bulunma, kira istemi, ziynet istemi, aile konutunun özgülenmesinin istemi, ortak borç sebebiyle alacak istemi, kredi kartı borcu sebebiyle alacak istemi gibi istekler boşanmanın eki niteliğinde ki maddi tazminat kapsamında talep edilmez. Şayet maddi tazminat olarak bu şekilde talepte bulunulursa mahkemenin karar verilmesine yerolmadığına şeklinde karar vermesi lazım gelir. Davanın reddi kararı verilemez. Şayet vekaletname münhasır boşanmaya ilişkin ise maddi tazminat talebi 174/1 kapsamında değilse vekilden genel vekaletname sunması talepedilir. Mahkeme önce nispi harcı tamamlatıp sonra görev konusunda bir karar vermesi lazım gelir. Yine talep Çeyiz, başlık parası, düğün takıları gibi alacaklara ilişkinse bu alacaklar da boşanmanın feri niteliğinde olmayıp harca tabidir.

Boşanma davasında maddi tazminat dilekçelerin karşılıklı verilmesi sırasında istenebilir. Ön inceleme aşamasında ancak karşı tarafın muvafakatıyla talep edilebilir. Karşı taraf mazeretsiz katılmamışsa iddia ve savunma genişletilip değiştirilebilir. Tahkikat ve sözlü yargılamada karşı tarafın açık rızasıyla yahut ıslahla talepte bulunmak mümkün. Yine boşanma kararının kesinleşmesinden sonra 1 yıllık sürede de talep ve dava edilebilir.1 yıllık süre zamanaşımı süresidir. Kural olarak istek arttırılamaz.İstek yok ise verilmez. Anlaşmalı boşanma kararı kesinleştikten sonra artık maddi tazminat talebinde bulunulmaz. Ayın olarak istenmesi mümkün. Ayın olarak istenme sebebi de dilekçede izah edilmelidir. Haklı ve kabul edilir sebep var ise ayın olarakta hüküm altına alınır. Toptan yahut irat biçiminde ödenmesine karar verilebilir.Faiz boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren işlemeye başlar. İşletilecek faiz Yasal faizdir. Taraflar arasında anlaşma yoksa Yabancı para olarak ödenemez. (Y2HD.31.03.2005-3128,5212) Yine Maddi tazminat isteminden feragat etmekte mümkündür.İstek koşulları varsa mirasçılara intikal edebilir. Yani; ölüm tarihi itibariyle kazanılması kesinleşmiş olan maddi tazminat varsa takip eden mirasçıları lehine külli halef olarak tazminat hakkı doğmuş kabul edilmektedir. (Mirasçıların hak kazanmasına ilişkin emsal Yrg.2 HD.04.10.2005, 10332-13458)

MADDİ TAZMİNAT ISLAH

Boşanma davasında istenilen maddi tazminat hakkında ıslah varsa bu husus dikkate alınmalıdır.

Taraflardan herbiri yapmış olduğu usul işlemlerini kısmen veya tamamen ıslah edebilir.Aynı davada taraflar ancak 1 kez ıslah hakkını kullanabilir.Islah tahkikatın sona ermesine kadar yapılabilir.Islah sözlü yada yazılı yapılabilir.Karşı taraf duruşmada hazır değilse veya ıslah talebi duruşma dışında yapılıyorsa bu yazılı talep yahut tutanak örneği haber vermek amacıyla karşı tarafa bildirilir. «Fazlaya ilişkin haklar saklı tutulmuşsa ıslah suretiyle talep edilen tazminat miktarı arttırılabilir.Saklı tutulmamışsa davacı ıslah yoluyla fazla kısım için talepte bulunamaz.Bu husus gözetilmeden ıslah dilekçesinde arttırılan miktara karar verilmesi hatalı görülmüştür. (EmsalYrg.2HD.20.10.2009-11822-17851)

MADDİ TAZMİNATIN KESİLMESİ (TMK 176/3)

İrat biçiminde ödenmesine karar verilen maddî tazminat, alacaklı tarafın yeniden evlenmesi ya da taraflardan birinin ölümü hâlinde kendiliğinden kalkar, alacaklı tarafın evlenme olmaksızın fiilen evliymiş gibi yaşaması, yoksulluğunun ortadan kalkması ya da haysiyetsiz hayat sürmesi hâlinde mahkeme kararıyla kaldırılır.

Maddi tazminat; bağımsız bir dava ile istenmişse kesinlik sınırını geçmeyen miktara ilişkin davanın kabulü veya reddina dair nihai kararlar kesindir.

Görevli Mahkeme; Aile Mahkemesi Yetkili Mahkeme; bağımsız bir dava olarak açılmış ise davalının ikametgahı, boşanma ile birlikte açılmış ise boşanma davasına bakan yetkili mahkeme yani eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.

MANEVİ TAZMİNAT

TMK 174/2 ye göre; boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf kusurlu olan diğer taraftan manevi tazminat olarak uygun bir miktar para ödenmesi talebinde bulunabilir. Yine eşlerin usulüne uygun olarak dayanmadığı vakıalar hükme esas alınamaz ve taraflara kusur olarak yüklenemez.Kusurların neler olduğu mahkeme kararında açıkça gösterilmelidir. Aynı şekilde yabancı mahkeme kararı tanıma yahut tenfiz edilmişse o mahkemede ki kusur esas alınacaktır. Kusur yoksa bu durumda taraflara da kusur yüklenemeyecektir. Davadan sonra gerçekleşen vakıalar ksuru olarak yüklenemez. Manevi tazminat talebi için;

-Tazminat isteyen kusursuz yada daha az kusurlu olmalıdır. Eşit kusurlu, ağır kusurlu, tam kusurlu eş manevi tazminat alamaz.

-Akıl hastası eş manevi tazminat alabilir. Akıl hastası eşten talepte bulunulamaz. Akıl hastalığından kısıtlanmayadan talep edilebilir.

-Tazminat istenen eş daha kusurlu olmalıdır.

-Hukuka aykırılık bulunmalıdır ve Zarar gerçekleşmelidir.